Daha önce muteber kaynaklarımızdan istifade ederek kibir alametlerine kısa bir bakış yapmıştık. Meselenin öneminden dolayı bu alametleri zamanın şartlarını da nazar-ı itibara alan ilave bazı maddeler eklemeye uygun gördük. Bunlardan bazılarını işaret edelim.
1. Makul sebep ve gerekçeler icap ettirdiği halde sual sormamak kibirden kaynaklanabilir. Kibirli kişi, soru sormayı bilmiyor olmanın alameti sayar. Sual sorarsam, bilmediğim ortaya çıkar diye düşünür.
2. Hep kendisine sual sorulmasını, başkasına sorulmamasını istemek, bildiği bilmediği her soruya cevap vermeye kalkmak, bilmiyorum diyememek.
3. Yol yordam sormaktan çekinmek. Yol ve sual sormamak ayıplanıp kınanma korkusundan ileri gelebilir. Bu ise kibir marazından kaynaklanan bir halet olabilir.
4. Amirinden izin istemekten çekinmek. Mazereti olduğu halde izin istemekten çekinmek, itibar kaybına uğramak ve gözden düşmek kaygısından ileri gelebilir. Bu nevi kaygılar ise çoğu zaman kibir kokan haletlerden kaynaklanır.
5. Misafir olduğu evde, imamlığa layık birçok kimse varken ev sahibinin iznini beklemeden imamete geçmek, herkesten çok kendini imamete layık görmek.
6. Toplantılarda hep kendisi konuşsun istemek, başkalarının söze katılmasından rahatsız olmak, onların kuzu kuzu dinlemesini istemek.
7. Arkadaşlarına bir şeyler bildiğini göstermek için, onlara her fırsatta bir şeyler anlatmaya çalışmak, gerekli olduğuna dair kanaat oluşturmadan uyarma ve düzeltme işinde acelecilik göstermek.
8. Camide boşluğu doldurur diye ona buna emirler yağdırmak, görevli olmadığı halde görevli gibi davranmak, uyardıklarında alınganlık göstermeleri.
9. Övülmekten hoşlanmak, tenkide tahammül edememek. Hatasını söyleyene teşekkür edememek. Halbuki H.z Ömer (R.A) “Bana hatamı söyleyene Allah(C.C) rahmetiyle muamele etsin.” diye dua etmiştir.
10. Hakkı kabul etmemek, bir şey söyledim denilince tevil etmeye kalkışmak, bin dereden su getirip gerçeği kabul etmeye bir türlü yanaşmamak. Halbuki hakkı söyleyen çocuk da olsa, cahil de olsa severek maalmemnuniye kabul etmek gerekir. Aleyhisselatü vesselam Efendimiz: “Kibir, başkasını kendinden aşağı görmek ve hakkı kabul etmemektir.” diye buyurmuşlardır.
11. Vesvese etmek de kibirden olabilir. Bu kişi kendisini ihtiyatlı zanneder herkesin yanlış yaptığını düşünür kendini nasihate kapalı tutar. Vesvesesine inatla, ısrarla devam eder.
12. Baş olmayı istemek, emir vermekten hoşlanmak, bazı yönlerini üstün görmek, üstün gördüğü yönlerini fark etmediğini düşündüğü kimselere kızmak, içerlemek. (Devamı yarın...)