Sağlıklı bir ekonomide yatırımların çoğu üretkendir. Ancak küresel ekonomi sağlıklı bir ekonomi değildir. Çoğunlukla küresel ekonomi, bir değer üretmeyen yatırımları, servet oluşturmayan mevcut servetten para kazanan ve biriktiren yatırımcıları ödüllendiriyor. Bu şekildeki yatırımcıların kazancının maliyetini diğer bireyler veya genel olarak toplum üstlenmektedir.
En kötü durumda, değer üretmeyen bir yatırım gerçekte toplumun toplam servetini azaltmaktadır. Bir bireye güzel bir kazanç sağlayabilecek olmasına karşın, bir yatırımcı bir üretken varlığın veya kaynağın –arazi, şirket vb.– kontrolünü bu varlığın üretken potansiyelini sürdüren bir grubun elinden aldığında ve anlık bir kazanç için onu nakde çevirdiğinde ortaya çıkan budur. Yatırımcı değeri ele geçirir, onu oluşturmaz. Basitçe para veya alım gücü oluşturan, buna mukabil bir değer oluşturmaksızın bir arazi veya hisse senedinin değerinin artışı da değer üretmeyen bir yatırım şeklidir. Yatırımcı bir şey oluşturmamaktadır. Ancak onun toplumdaki alım gücü artmış olmaktadır.
Spekülasyon, değer üretmeyen yatırımın diğer bir şeklidir. Mali spekülatör, kumar oynamanın biraz daha gelişmiş şekliyle meşgul olmaktadır. Bazı fiyatların yükselmesi veya düşmesi üzerine bahse girmektedir. Bir spekülatör kazandığında o sadece başkaları tarafından oluşturulmuş bir servetten pay almaktadır.
Gerçek mal ve hizmet üretimi ve ticaretiyle iştigal eden küresel şirketler için farklı para birimleri arasındaki kurlardaki büyük çaplı dalgalanmalar ciddi problemler olabilir.
İstikrarlı bir mali piyasada, spekülatif kazanç için az fırsat olacaktır. Birçok durumda değer üretmeyen yatırımcı, üretken yatırımcılar ve gerçek işler yapan insanlar tarafından oluşturulan fiyat dalgalanmaların avantajını elde edeceklerdir.
Değer üretmeyen yatırımların riskli ve istikrarsızlaştırıcı şekilleri olan yüksek riskli kısa vadeli spekülasyon, üzerinde ihtisaslaşan ve bir milyon dolarlık başlangıç yatırımı gerektiren “hedge fund” * oluşturulmasıyla büyük bir ivme kazandı. Saldırgan hedge fonları, yatırımcıların 1 doları karşılığında 25 dolar borç alabilmesi nedeniyle mevcut spekülatif yatırımdan 25 kat daha fazla yatırım yapabilmesi anlamına gelmektedir ki bu rakamda çok büyük bir rakamdır ve çok büyük bir küresel güce erişebildiklerini göstermektedir.
Dünyada merkez bankaları ve para politikaları konusunda önde gelen otoriterlerinden biri olan Allen Metzler, dünyadaki merkez bankaları aralarında, bir parayı spekülatif bir saldırıya karşı korumak konusunda anlaşsalar onların günde ortaya koyabileceği paranın en iyi ihtimalle 14 milyar dolar olabileceğine ve bunun da döviz spekülatörlerinin bir günde alım satım yaptığı 800 milyar dolarla kıyaslandığında sadece kovadaki bir damla anlamına geleceğini tahmin etmektedir ki bu söylem 90’ların ortalarındadır.
* (‘Hedge fund’, genel olarak kısa vadeli olarak hareketli ve büyük kar hedefi ile pazardan pazara dolaşan fonları ifade etmektedir. Bu fonlar büyük kar hissettiği piyasalara hızlı girip, kazançlar düşmeye başlayınca da hızla çıkarlar. Bu fonlar küresel ekonomide krize sebebiyet veren en mühim faktörlerden biri olarak gösterilmektedir. Bu fonlardan en meşhur örneği ‘para sihirbazı’ denilen George Soros’tur. Yedi bin ile dokuz bin civarındaki ‘hedge fund’ ABD’de bir trilyon dolar varlığı yönetmektedir. Ayrıca hedge fonların borç para da kullanarak daha büyük işlemler yapmaktadır.)
NOT: HAFTAYA – Şirket Yamyamlığı