Necmi ATİK

Necmi ATİK


ANTALYA KALEİÇİ (Tuğrul Bey Burcu ve Kitâbesi)

04 Temmuz 2019 - 00:02

Kaleiçi’nin doğu yönünde bulunan İmâret Kapısı’nın, Alaaddin Keykubâd Burç ve Surları’nın inşâsı sırasında açıldığı anlaşılmaktadır.
İmâret Kapısı’nın kuzeyinden başlayan Alaaddin Keykubad Burç ve Surları’nın ikinci burcu tamamen yıktırılmış ve burcun olduğu yer toprak seviyesine kadar tesviye edilerek, üzerine dönemin Antalya Belediye Başkanı Hüsnü Karakaş tarafından şahsına münhasır konak inşâ edilmiştir.

Yani sekiz yüz yıllık ikinci burç ve sur bedenleri Hüsnü Karakaş Konağı’nın temelleri olmuştur. Surların arkasında ve surlara bitişik ve toprak seviyesinin altında inşâ edilen Nazır Hamamı’ndan bakıldığında, surlar ve üzerine kondurulmuş konak net bir şekilde görülebilmektedir.
Süleyman Fikri Erten’in, İmâret Kapısı’ndan denize doğru başladığı sur kitâbelerini okuma çalışmasında 49 numara ile okuduğu Kara Sungur Burcu kitâbesinden sonra; “Silik olduğundan okunamadı” şeklindeki kaydı ikinci burç içindir.

Ahmed Tevhid, ikinci burç kitâbesi hakkında; “Hatip Süleyman Mahallesi’nde Besîm Efendi’nin hânesinde iki burç vardır. Birinci burçta karîb olanda mevcut kitâbe sıva badana tahribatından okunamayacak bir hâle gelmiştir” ifâdesi yer almaktadır.
Her iki araştırmacının ifâdelerinden anlaşıldığı üzere, ikinci burç kitâbesi 1924 yılında in-situ olarak yerindedir, fakat okunamamıştır. Antalya Kaleiçi surlarının 1930’lu yıllarda yapılan yıkımı esnâsında kaybolmuştur. Diğer kayıp kitâbeler ile birlikte arama-bulma çalışmaları devam etmektedir.
Yılmaz-Tuzcu’nun çalışmalarında sözkonusu kayıp kitâbe yerine Mevlevî Hamamı doğusundaki kitâbeyi tanımlamaları hatalıdır. Zîrâ ikinci burç kitâbesini in-situ hâlinde gören Süleyman Fikri Erten, Mevlevî Hamamı Kitâbesi’ni de 65. kitâbe olarak in-situ hâlinde, “Mevlevî Tekkesi’nde ve alçak bir duvarda” açıklaması ile okumuş ve çalışmasına kaydetmiş olduğundan Yılmaz-Tuzcu’nun değerlendirmelerinin hatalı olduğu anlaşılmaktadır.
Alaaddin Keykubad Burç ve Surları’nın üçüncü burcu Tuğrul Bey Burcu’dur. Tuğrul Bey’in asıl adı Şemseddin Mahmud Tuğrul’dur. I. Alaaddin Keykubad’ın maiyyetinde görev almış ve I. Alaaddin Keykubad’ın 634/1237’de ölmesi üzerine Kaan yanına gitmiştir.
Bu sırada Sivas’ın şark tarafı Rükneddin Kılıçaslan’a, garp tarafı İzzeddin Keykâvus’a verilmişti. Tuğrul Bey, Rükneddin’in yanında kalmış, her iki kardeşin vezirliğini de ifâ etmiştir. Tuğrul Bey, 657/1256 tarihinde vefat etmiştir.

Tuğrul Bey, Alaaddin Keykubad Burç ve Surları’ndan üçüncü ve yedinci burcun inşâsını üzerine almıştır. Her iki burçta 1930’lu yıllarda yıkıldığından ve kaynaklarda burçların inşâ özellikleri hakkkında herhangi bir belgeye rastlanamadığından konu hakkında bir bilgimiz bulunmamaktadır.

Üçüncü burçtaki kitâbe, Antalya Müzesi Envanteri Defteri’ne; “Kitâbe, Adi taş, Antalya orta kaleden, Müzeye geldiği tarih 25/6/1938” açıklamalarıyla, 19 sıra no ve 378 kayıt numarası ile kayıtlıdır. Kitâbe diğer Selçuklu ve Osmanlı devri kitâbeleriyle birlikte, Kaleiçi Etnoğrafya Müzesi’nde sergilenmektedir.

Erten ve Tevhid üçüncü burcun kitâbesini in-situ olarak okuyup kaydetmişlerdir.  Kitâbe, 76x125 cm ebatlarında, dikdörtgen formda, mermer üzeri 3 satır Selçuklu celî sülüsü ile yazılmıştır. Kitâbe şöyledir:

TÜRKÇE OKUNUŞU: Fî devleti’s-Sultâni’l-Mu’azzami Şâhinşâhu’l-A’zamu
‘Ala’d-dünyâ ve’d-dîni Ebu’l-fethi Keykubâd bin es-Sultânu’ş-Şehîdu Keyhusrev
‘azze nasrahu ittefeka hâza’l-‘imâreti ‘alâ eydi’l-‘abdi’d-da’îfi  Tuğrul fî seneti isney ‘ışrîne ve sittemiyete
TÜRKÇE ÇEVİRİSİ: “Büyük sultan, En Büyük Şahlar Şâhı, Din ve Dünyanın Yücelticisi, Şehid Sultan Keyhusrev’in oğlu  Fetih Babası Keykubâd devletinde –zaferi kutlu olsun- bu yapı zayıf kul Tuğrul eliyle 622 (1225) senesinde tamamlandı.”
 

FACEBOOK YORUMLAR

YORUMLAR

  • 0 Yorum

Son Yazılar