Yeni Hal Yasa Tasarısı tartışmalar arasında gündeme otururken halk arasındaki ismiyle komisyonculardan tepkiler yükselmeye başladı. Malum yeni yasa komisyonculuğu kaldırıyor. Bu durumda hal sahipleri yani komisyoncular dükkanı kapatmış olacaklar. Yeni Yasa Tasarısı nasıl hazırlandı, kime soruldu, mevcut işleyen sistem iyice incelendi mi bilemiyorum.
Ancak Büyük Şehir Belediye Başkanı Menderes Türel’in Kumluca’da Yaş Sebze Meyve İşçileri Derneği'nin açılışında yaptığı konuşmada, yasa tasarısındaki gerekli düzeltmelerin yapılması için girişimlerde bulunulduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Hal yasasında bazı konuların aceleye geldiği konusunda genel bir mutabakat oluştu. Komisyonculuğun kaldırılması hususunun çok ciddi sorunlar doğuracağını belirttik. Sayın Cumhurbaşkanımız bizzat bu konu ile ilgili bizlerin de kanaatini almak kaydıyla gereken çalışmaların yapılması hususunu ve sonrasında da hal yasasını komisyoncunun huzursuzluğunu ortadan kaldıracak yeni bir çalışmanın, komisyonculuğun da korunarak başlatılması hususunu arkadaşlarımızla paylaştı.”
Bu ifadelerin sadece komisyoncuları değil bütün tarım sektörünü rahatlatan bir açıklama olarak görüyorum. Bu konuyu dert edinip girişimlerde bulunan başta Sayın Türel olmak üzere emeği geçen herkese teşekkür etmek gerekiyor. Çünkü 21 maddede toplanan taslak okunduğu zaman aceleye gelen kısımlar olduğu, sebze-meyve ve bu taslakta devreye giren diğer ürünlerin ticaretiyle ilgili sorunları gidermeyeceği, hatta yeni sorunlar oluşturabileceği, yasanın anlaşılması ve uygulamada yerleşmesi için zamana ihtiyaç olduğu görülüyor. İlgili tasarıyı kısaca irdeleyecek olursak öncelikle kanunun adı “Tarım Ürünlerinin Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” şeklinde değiştirilmiş.
Bu tasarı kapsamında bazı tanımlamalar da değiştirilmiş. Örneğin üretici örgütü “Üreticilerce kurulan ve Bakanlıktan üretici örgütü belgesi almış olan tüzel kişilikler” yerine “Bakanlıktan üretici örgütü belgesi almış olan tüzel kişilikler” şeklinde tanımlanmış. Bu durumda üreticiler tarafından kurulmayan üretici birlikleri de olacak mı sorusu akla geliyor. Önceden büyüklü küçüklü bütün üreticiler bir araya gelerek örgüt kurabiliyordu. Bu tanım çerçevesinde Kumluca’nın Beykonak Mahallesinde bulunan 3 dekar seraya sahip ve ÇKS belgesi olan üretici daha avantajlı olabilecek mi?
Yeni düzenleme ile komisyoncular yerine tüccarlar gelecek. Üreticiler her üretim dönemi öncesinde komisyonculara giderler, tohum, fide, diğer tarımsal girdiler ve hatta nakit para desteği alırlar. Tüccarlar bunu yapabilir mi? Buna engel var mı? Yaparlarsa komisyonculardan ne farkı kalacak ki bu destek karşılığında zaten mutlaka bir menfaati olmayacak mı? Komisyon ya da benzeri bir şey gibi…
Düzenleme ile ürünlerin fiyatlarını üreticiler ve üretici örgütlerinin belirleyeceği belirtiliyor. Üretici örgütünü yukarıda tanımladık. Düzenleme ile güçlü ve güçsüz üretici örgütleri olacağı kesin gibi. Bu durumda fiyatlar üzerinde kimlerin etkisi daha fazla olacak belirsizlik içeriyor. Hangi üreticiler, hangi örgütler?
Şunun altını önemle çizmek isterim ki Avrupa Birliği Uyum Süreci denilen bir dönemde üretici birliklerini kurmuştuk. Bunların birçoğu kağıt üzerinde kaldılar. Bir kısmı da kurullarını, toplantılarını yapacak ekonomik güç, toplantı salonu bulamadılar. Nihayetinde bazı üretici birlikleri kapatıldı. Üretici birlikleri ile ilgili düzenleme yapıldığında ekonomik faaliyet gösteremez ibaresi eklenmişti. Tarım sektöründen çok kimse üreticiler için bu düzenlemenin önemli olduğunu belirterek ekonomik faaliyet yetkisi verilmeli denilmişti. Bu yetki verilse idi toptancı hallerinin içinde ya da kendilerine ait bir yerde çoktan yer bulmuşlar, faaliyetlerine devam ediyor olacaklardı. Bunun sonucunda da üreticiler daha az girdi maliyeti ile üretim yapma şansı bulacaktı. Gelinen aşama üretici örgütleri açısından doğru ve önemli bir aşama.
Yeni Hal Tasarısının pazar fiyatlarının yüksek olduğu zamanda gündeme geldiğini ve tüketici fiyatlarını ucuzlatacağı algısının hakim olduğunu belirtmek isterim. Peki, komisyoncular sistemden çıkarılınca tüketiciler daha ucuz sebze-meyve yiyebilirler mi? Geçtiğimiz hafta sonu Hasyurt Mahallesi’nde komisyoncularla görüştüm. Dedikleri şu: “Biz çiftçiye nakit para desteği, girdi temini sağlıyoruz. Komisyonu çiftçiden kesiyoruz, çiftçiden kazanıyoruz. İstanbul’daki pazar fiyatı ile bunun ilgisi yok. Fiyatlar bizden çıktıktan sonra artıyor.” Bana göre de pazar fiyatları değişmeyecektir. Görünüşte üretici kazanacak gibi olsa da belirsiz olan sistem buna izin vermeyecektir.
Komisyoncu devreden çıktığında üretici sebzesini, meyvesini nasıl pazarlayacak belirsiz. Bunu sadece şehir merkezilerine yakın yerlerdeki üreticiler gibi düşünmek yerine Burdur’un Çavdır İlçesi’nin Yazır Köyü çiftçileri diye düşünmek gerekiyor. Bu durumda ancak genele hitap edilebilir düşüncesindeyim.
Menderes Türel başkanın da Kumluca’da dediği gibi, “Komisyoncu üreticinin kasasıdır.” Reform yapacağız diye sistemi yok etmek yerine düzeltmelerle de istediklerimizi yapabiliriz.