Yeni Şafak Yazarı Sayın Yusuf Kaplan’ın 5 Mayıs tarihli “Türk dünyası” diye bir “dünya” neden yok?” başlıklı yazısını okuduktan sonra, Akdeniz Üniversitesi YÖS sınavı için 1-5 Mayıs 2019 tarihleri arasında bulunduğum Bişkek’de edindiğim izlenimlerimi aktarmak istedim. Yaklaşık 4 yıl önce Bişkek, Oş, Celalabat, Issık Göl ve Tokmok şehirlerini gezdiğimden biraz da karşılaştırma şansım var.
Yusuf Kaplan yazısında Türk Dünyası ülkeleri ile aramızda büyük duvarlar olduğunu şöyle belirtiyor: “En basitinden hiçbir ülke kendini “Türk” devleti olarak görmüyor; Kırgız olarak, Özbek, Kazak, Azerî, Tacik olarak görüyor. Oysa bunlar Türk devletleri. Sadece Türkiyelilere Türk diyorlar, “siz Türkler” diye söze başlıyorlar, meselâ! Aslında bu, Rusların, Türk devletlerinin halklarını birbirinden uzaklaştırmak için geliştirdikleri stratejinin tuttuğunu gösteriyor! O hâlde ne yapmalı? Önce Gaspıralı’nın yüzyıl önce önerdiği birliğin tesis edilmesi gerekiyor: Dilde, iş’te, fikir’de birlik.”
Sayın Kaplan’ın sadece Azeri sözüne katılmadığımı, Azerbaycanlıların kendilerine Azerbaycan Türkü dediklerini hatırlatmak istiyorum.
Aslında Gaspıralı Bey 100 yıl önce çözümü ortaya koymuş: Dilde, İş’te, Fikir’de Birlik. Bunları yapmak için geçmiş zaman keşkelerinden ziyade akıllıca yaklaşımlar geliştirmeliyiz. Devletimiz farklı resmi kurumlarıyla güzel işler çıkarıyor. Ancak dönem dönem çelişkili işlere de imza atıyoruz. Yaptıklarımıza ve yapmamız gerekenlere bakıldığında yavaş ilerlediğimiz, hatalarımızı telafi etme de geç kaldıklarımız can sıkıyor.
Öncelikle Türk Yurtlarına görevli gönderilenlerin gerçekten Türk Dünyası amacına uygunlar mı diye düşünmeliyiz. Görevlendirilen öğretim görevlilerinde, öğretim üyelerinde, öğretmenlerde aradığımız kriterler nelerdir? Bunların tekrar gözden geçirilmesinde büyük fayda var. Ben burada hiçbir şeyi sevmedim diyenlere asla görev verilmemelidir.
Türkiye-Kırgızistan Manas Üniversitesi’nde çalışan önceden tanıdığım ve yeni tanıştığımız öğretim üyesi arkadaşlarımızla görüş alışverişinde bulundum. Bunun yanında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından görevlendirilen öğretmenlerimizle, Kırgız Türkü öğrenci kardeşlerimizle hasbihal ettim. Bişkek’de yatırım yapan iş insanlarıyla da konuşma şansım oldu.
Manas Üniversitesi’nden kampüs dışına adım atmayan, Türk Dünyası amacı için bir tuğla dahi koymayanların olduğunu duyunca üzülmemek elde değil. Devletimiz büyük imkanlar sunuyor. Ortak görüş olarak “Sadece para kazanmak için buraya gelenlerle Türk Dünyası düşüncesi geliştirilemiyor. Hep birlikte çaba göstermeliyiz. Sadece para için gelenlere, bazı konularda zafiyeti olanlara izin verilmemelidir.” deniliyor.
YÖK, MEB ve ilgili kurumlar Türk Dünyası ülkelerine gönderdikleri kişileri mutlaka ön elemeden geçirmelidir. Adına sınav, istişare, proje, kriter ne dersek diyelim ama başvuran, adamını bulanlar yerine amaca yönelik görevlendirmeler yapılmalıdır. Yeniden görevlendirmelerde uygun kriterler getirilmelidir.
Yusuf Kaplan Bey yazısında “Müşterek medeniyet tasavvurunun geliştirileceği ve bütün Türk dünyası coğrafyasına yayılabileceği en önemli alanlardan biri medya alanı. Sinema başta olmak üzere, televizyon, dijital medya gibi alanlarda ortak bir dil ve duyarlık inşa etmek şart.” diyor.
Dizi ve sinema filmlerimiz Türk Cumhuriyetlerinde izleniyor. Ancak iyi örneklerle bir zamanlar reyting rekorları kıran “Bir İstanbul Masalı, Muhteşem Süleymanı Haremci gösteren dizi, İstanbullu Gelin” dizileri karşılaştırılınca “siz hangisisiniz” sorusu ile karşılaşılabiliyor. Özbekistan Türkiye dizilerini yasaklıyor. Sebebi bizleriz. Bizim medeniyetimiz bu dizilere uygun değildir. Kendi aile yapılarımız da mahvoluyor.
Manas Üniversitesi’nden bir tarih hocamızın “Yakın tarihimizle kavga etmeyelim artık. Ortak dil önemli. Ortak tarih önemli. Kendi tarihimizle barışık olmalıyız. Ayrılıkları değil ortaklıklarımızı konuşmalıyız.” sözü son derece doğru.
İlahiyat Fakültesi ve Tarih Bölümü’nden son sınıf öğrencisi iki kardeşimiz gezilerimize rehberlik ettiler. Bu gençlerin kendilerini Kırgız Türkü olarak tanıtması sevindirici, Türkiye ile akraba olduğumuzu Kırgız gençlerinin kabul etme oranının arttığını duymak daha da güzeldi.
Tokmok’da bulunan Burana’yı ziyaretimiz esnasında buranın eski adının Balasagun ve Karahanlıların Başkenti olduğunu söyleyen kardeşimize, keşke adı Balasagun olsaydı dedim. Bir süre sonra “Buranın adı Sovyetler döneminden geliyor. Onlar koymuşlar. Bundan sonra buraya ben Balasagun diyeceğim.” ifadesini takdire değer buluyorum.
Genç kardeşlerimizle konuşurken Kiril alfabesiyle yazılan bazı kelimeleri Latin harfleri ile yazmalarını istedim. Örneğin İpek Yolu “Jibek Colu” oldu. Benzerlik yeterli değil mi?
Din, Dil, Tarih, Kültür ve benzeri ortaklıklarımız üzerinden yeniden canlandıracağımız Medeniyetimizin sınırları Çin Seddi’nden Avrupa’nın göbeğine, Sibirya’dan Afrika’nın derinliklerine kadar uzanıyor. Velhasıl tarih bizi çağırıyor. İnşallah geç kalmayız.