Sera ürünlerinin tüketilip tüketilmemesi belli aralıklarla tartışmalara neden olmaktadır. Tartışmalar esasen iki ana eksen üzerinde yapılmaktadır. Özellikle kış mevsiminde meyve oluşumu için kullanılan hormonlar, hastalık ve zararlılar için kullanılan zirai mücadele ilaçları tartışmaların ana konusunu oluşturmaktadır. Bunlara ilaveten kullanılan gübreler az da olsa tartışmalar içerisinde yer almaktadır.
Sera ürünleri üzerine yapılan tartışmalardan bir diğeri de mevsiminde yetiştirilmeyen sebzelerin tüketilip tüketilmeme konusudur.
Serada yetiştirilen sebzelerin ve hatta alçak tünel ve yüksek tünelleri de dahil edersek örtüaltında yetiştirilen sebzeler hakkında sert ifadeler kullananların, tartışmaları abartıp ülke gündemine sokanların tarımın dışından kişiler olduğunu vurgulamak gerekiyor.
Öncelikle hormonlar konusuna değinelim ve hemen kullanımın ülkemizde yasak olduğunu belirtelim. Bir kabzımal futbol hakeminin hıyarda hormon kullanıldığını söylemesinden bu yana yıllar geçmesine rağmen, hala bilgi kirliliğinden kurtulabilmiş değiliz. Örneğin market reyonlarında, pazar tezgahlarında görülen iri çilekler için hemen hormon akla geliyor ama çeşit özelliği arka planda kalmaya devam ediyor.
Hormon kullanımının sağlık açısından ispatlanmış zararları konusunda kim ne biliyor açıklaması gerekirdi. Sadece yorum ve tahminlerden öteye söylenebilmiş net ifadeler mevcut değil. Evet, herbisit içerikli büyüme düzenleyiciler (hormonlar) tehlikeli ve yasak. Diğer büyüme düzenleyiciler kullanılırken de bunlara izin verilmiyordu.
Serada üretilen domates, biber ve benzeri sebzelerde hormon kullanımı yoktur. Bazı üretim bölgelerinde yasak olmasına rağmen satıldığı iddia ediliyor. Ancak bu durumun yetkililerin tarafından denetlenmesi gerekiyor.
Bana göre sağlık açısından en önemli konu hormonlardan ziyade zirai mücadele ilaçlarıdır. Bu konuda 10 yıl öncesinden çok daha iyi durumdayız. Hormon üzerinden çarpıcı açıklamalar yapıldığı dönemde, tarım ilaçları gündeme getirilmeliydi. İhracat aşamasında yaşanan kalıntı krizleri bu konu ile yüzleşmemize neden oldu ve köklü çözümler için yaptırımlar getirildi. Zirai mücadele ilaçları konusunda önemli gelişmeler yaşandı.
Zaman içerisinde ziraat mühendisleri, çiftçiler, alıcılar, satıcılar ve tüketiciler bilinçlendiler. Kullanılan tarım ilaçlarında yeni etkili maddeler ilaçlar piyasaya sürülürken, bazıları da yasaklandı. Örtüaltı üreticileri tarafından kullanılan ilaçların büyük çoğunluğunda ilaçlama ile hasat arasındaki süre kısalmış durumda. Bazı ilaçlarda bekleme süresinin sıfır ya da bir iki gün olduğunu belirtmemiz gerekiyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın destekleri ve ihtiyaca dayalı olarak meyve tutumunun sağlanmasında bombus arısı kullanımı yaygınlaşmış durumda. Bombus arısı kullanılan seralarda hastalık ve zararlılara karşı kullanılan ilaçlarda dikkatli olmayı gerektiriyor. Aksi takdirde arı faaliyeti ve dolayısıyla arının yaşamı riske girmektedir. Dolayısıyla sağlıklı ürünlerin üretilmesine olanak sağlanıyor.
İyi tarım uygulamaları kapsamında yapılan üretimler ve biyolojik mücadele yöntemlerinin seralarda kullanımı her geçen gün artıyor. Artık örtüaltında üretilen sebzeler çok daha sağlıklı elde ediliyor.
Mevsiminde üretilmeyen sebzelerin tüketilmemesi mevzuunun abartıldığını düşünüyorum. Ve özellikle bunların sağlıksız olduğunun gündeme getirilmesine hiç katılmıyorum. Domatesin veya diğerlerinin mevsimi nedir? Yaz ayları mı? Kış aylarında yetiştirilince mevsimi dışında mı sayılması gerekiyor?
Domates nötr gün bitkisi yani çiçeklenebilmesi için ışıklanma süresinden etkilenmeyen bir sebzedir. Kışın da çiçek açıp meyve verebiliyor. Kışın yetişen domatesin yenilmemesini söylemek doğru bir yaklaşım değildir. Karpuz gibi bazı sebzelerde ise renk, lezzet gibi faktörler olumsuz etkilenebiliyor. Sera koşulları ile iklimsel faktörler kısmen kontrol altına alınıp, sebzelerin yetiştirilebileceği imkanlar sağlanmaya çalışılıyor. Bu koşullarda yetişen sebzelere sağlıksız demek doğru değildir. Hastalık ve zararlı mücadelesinde pestisitlerin kullanımın artmasına karşın ise denetlemeler yapılıyor.
Sebzelerin serin iklim koşullarında yetiştirilmesi durumunda, bazılarında yaz aylarına göre mineral maddeler, vitaminler ve diğer besleyici özelliklerinde azalmalar olabilir. Bazılarında ise farklılık bile oluşmaz. Bundan dolayı kışın sebze yemek isteyenleri uzaklaştırma, hatta korkutma algısını oluşturmaya çalışmak doğru bir tutum değildir.
Yaz aylarında yetiştirilenler sebzelerin çoğunluğu artık seralardan geliyor ki ister serada isterse açık alanda olsun ticari amaçlı yapılan üretimlerde mutlaka tarım ilacı kullanılmaktadır. Bunların kullanılması demek sağlıksız ürün demek değildir. Bilinçlenmeyiz, bilinçle tüketim alışkanlığı kazanmalıyız.