Sâmilerin Göçü
rabistan tarihinde dört büyük göç dönemi yaşanmıştır. İlki, M.Ö. 3000 civarlarında, çok sayıda kabilenin Arabistan'dan, Babil, Asur, Mısır ve Fenike'ye doğru göç etmeleridir. İkincisi, M.Ö. 1500'te Edomilerin, Moabilerin ve Arabistanlı Medyenlerin, komşu ülkelere göç etmek üzere kendi topraklarını terketmeleridir. Üçüncüsü, Mina ve Sebe- lilerin bazı yabancı topraklara göç etmeleridir. Dördüncüsü ise, yedinci yüzyılda (yani hicrî ilk asrında) İslâm sancağı altında birleşen Arapların, çok uzak ve yabancı memleketlere giderek oralara yerleşmeleridir.
Biz şu anda, Arabistan'daki birinci göçle, Sâmilerin asıl vatanlarından ayrılıp göç etmeleriyle ilgileniyoruz. Yukarıda bu konuyla alakalı bir kısım Avrupa ve Amerikalı ilim adamlarının görüş ve teorilerini naklettik; şimdi ise, Sâmilerin Arabistan menşeli bir halk olduğunu destekleyen başka bulguları aşağıda ilginize sunacağız:
M.Ö. 3000'lerde, asıl yurtlarından göç eden Sâmi halkları görmekteyiz. Kenanlılar Suriye'de yaşamaktaydılar. Burası, aynı zamanda, Basra Körfezi sahillerini (Bahreyn) terkettikten sonra Fenikelilerin ticaret şehirleri kurduğu, denizcilik sanatını geliştirdiği ve Ege medeniyetine son verdiği yerdi. Bu insanlar daha sonra Avrupa'ya yönelik bir deniz yolu tesis ettiler. Akabinde Hiksos işgalciler, Mısır'a saldırıp kendilerine ait bir krallık kurdular. Fakat Çöl Arabistanında yaşayan bedevilerin tarihi halen belirsizdir. Zamanla şehirler inşâ edip devletler kurmaya giriştiler. Onların yegâne geçim kaynağı ticaretti.20
Kuzeyli Sâmi ırklar, yani Aramîler, Asuriler ve Kenanîler, kardeş kavimlerden akıldıktan sonra Ba- bil'e gelip burada uzun süre yekvücut bir halde yaşadılar. İlk önce Aramîlerin, sonra Kenanîlerin, en sonra da Asurîlerin bu birlikten ayrıldıklan anlaşılmaktadır. Tam da bu devirde, kabilelerin bazıları güneye göç edip, Arap yarımadasının kıyı şeridi boyunca yerleştiler
Yukarıdaki iddialar, Müslüman tarihçiler tarafindan teyid edilmektedir. İbn-i Kuteybe, Sâm oğullarından değişik kabilelerin birbirlerinden ayrılmalarını anlattıktan sonra şunları yazmaktadır:
"İşte, Amâlik diye anılan kavimler bunlardandı
(Sâmilerdendi) ve her beldeye dağılmışlardı.22 Mısır fira-vunları, mütegallibeler, Fars şahlan ve Horasan hükümdarları da bunlardandı. "23
İbn-i Haldun şöyle yazmaktadır:
"Sâmilerin Arabistan'da bir çok kralları ve krallıkları vardı ve bazı Sâmi kabilelerin nüfuzu Suriye ve Mısır'a kadar yayılmıştı."